Zincir Mühendisliği
Zincir mühendisliğinin alanı, güç ve hareket aktarımı için zincir tahriklerini içerir. Bir zincir tahriki ise, en azından bir adet tahrik eden dişli ile bir adet tahrik edilen dişliden (giriş ve çıkış) oluşur. Pozitif kilitli güç aktarımı genellikle zincir dişlileri ile yürütülür.
Makaralı zincirler zincir tahriklerinde en çok kullanılan zincirler olsa da, diğer uygulamalar için farklı endüstriyel zincir tiplerinden de geniş bir çeşitlilik vardır.
iwis ürün yelpazesi hakkında daha fazla bilgi için...
iwis, zincir tahrik sistemleri alanında Avrupa’nın en büyük AR-GE bölümüne sahiptir.
Zincir mühendisliğindeki temel 5 en önemli terim
Gerilme kuvveti
Bir zincirin üzerindeki yük, o zincir kopuncaya kadar artırarak uygulandığında, bu yükün adı “kopma yükü” olarak adlandırılır ve burada gerçekleşen kopma ise mecburi kopmadır. Genellikle göz hizasında bir iç pul kopar, ya da bir pim yırtılır çünkü malzemenin kesiti bu noktalarda en düşük seviyededir.
Makaralı zincirlerdeki ISO 606 standardı tüm standard zincir tiplerindeki minimum gerilme kuvvetini belirlemiştir. iwis tarafından üretilen zincirler bu standardda belirtilen gerilme kuvvetinden çok daha yukarıda bir güce sahiptir ki, bu iwis kalite unsuru kullanıcılara ve tasarım mühendislerine ekstra bir emniyet sağlar. Aşınma direnci ve yorgunluk dayanımının yanı sıra, gerilme gücü bir zincirin en önemli kalite özelliğidir.
Gerilme kuvveti genel geçer bir test makinesinde, test edilecek ürünün örneğin dikey olarak bağlanması ve yükün yavaşça artırılması sonucu, yük çok fazla gelip de zincir kopuncaya dek sürer.
Zincir tahriklerini tasarlarken ve boyutlandırırken, çoğu durumda zincirin yorgunluk dayanımı ciddi bir faktördür. Bir temel kural olarak, gerilme kuvvetiyle ilgili emniyet faktörünü 7 olarak almanızı size tavsiye etmekteyiz.
Aşınma direnci
Gerilme ve yorgunluk dayanımları ile birlikte aşınma direnci bir zincirin karakteristik özelliklerinin en önemlilerinden biridir. Zincir pimi ve burç arasındaki hareket ilişkisinin bir sonucu olarak bu parçalar kaçınılmaz olarak aşınacak ve sonrasında zincirin esnemesine yol açacaktır (zincir baklasındaki oynamanın artması).
Yüzey kaplaması ve ısıl işlemi yapılan pimler ve burçların yanı sıra, zincirin çalışma koşulları da aşınma faktörlerinde önemli yer tutar (gerilme kuvveti, hız, ısı, yağlama vb.).
Genel olarak %3’lük aşınma esnemesi makaralı zincirler için üst sınır olarak düşünülür. En iyi şartlar altında, bir makaralı zincirin hizmet ömrü, aşınma esnemesinden dolayı kopmadan önce, 15.000 saat olarak beklenir.
iwis zincirleri, çok yüksek pim ve burç üretim standardları ve yüksek kaliteli ilk yağlayıcı sebebiyle mükemmel bir aşınma direnci sergiler. Aşınma direnci ölçümlemesinin standardı yoktur o yüzden iwis kendi teknik özellikleriyle uyum içinde direnç testleri gerçekleştirmektedir.
İki tıpatıp benzer ve aynı uzunluktaki zincir örnekleri bir test tezgahına kalıcı olarak bağlanır. Aşınma deneyleri sadece göreceli olduğundan, bu zincirler her zaman diğer referans testlerle birlikte değerlendirilmelidir. Anlamlı bulgulara ulaşma açısından sadece bir değişkenin (örneğin yağlayıcı gibi) iki test arasında değiştirilmesi önemlidir. Bulgular bir aşınma diyagramı üzerinde işaretlenerek test süresinin tamamındaki zincir esneme yüzdesi gösterilir.
Esneklik
Yük uzama diyagramı bir zincirin esnekliğini gösterir, yani kuvvetin mutlak uzama üzerindeki ilerlemesini temsil eder (gerilme-uzama diyagramına benzer). Maksimum değer yaklaşık olarak gerilme gücünün %50’si kadardır çünkü makaralı zincir uygulamalarının tipik çeşitliliğini kapsamaktadır.
Zincirlerin esnekliği yüksek yükler ve/veya hassas konumlandırma gerektiren zincir boylarının olduğu uygulamalarda özellikle büyük bir öneme sahiptir çünkü esneklik uzaması hassas konumlandırmada büyük bir etkiye sahiptir.
Yük uzama diyagramı genellikle genel geçer bir test makinesinde, kuvvet değerleri ve ilgili hareket ölçümü kaydedilerek belirlenir.
Zincir boy toleransları
ISO 606 standardı makaralı zincirlerin boy toleranslarını +% 0,15 olarak belirlemiş ve bunu nominal boy temelinde (bakla sayısı x hatve) yapmıştır. Konveyör zincirleri için boy toleransları daha da yüksektir ( +% 0,30’a kadar).
Eksi boy toleranslarına izin verilmez çünkü öncelikle bazı durumlarda sabit akslı alanı olan sistemlerdeki zincirlerin monte edilmesi mümkün olmayabilir ve ikincisi ise zincirin dişli üzerine geçtiği yerde sorunlara yol açabilir.
Tüm iwis zincirleri bu standardla uyumludur. Talep edilmesi halinde daha da sınırlı boy toleranslarına sahip zincirler tedarik edebiliriz.
JWIS marka hassas zincirlerimiz sadece standard toleransları ile değil aynı zamanda mümkün olan en düşük boy toleransları ile de mevcuttur. Yani arzu edilirse standard toleransın yarısı ya da üçte biri veya altıda biri oranlarında da temin edilir. Belirlenmiş boy toleransları ile çift çalışan zincirlerle ilgili talepleriniz de yerine getirilir. Bu doğruluk oranı, münferit parçaların üretiminde maksimum hassasiyet gerektirdiği gibi, ileri ve ultra hassas montaj teknolojileri de gerektirmektedir.
Yorgunluk dayanımı
Neredeyse tüm zincir uygulamalarında her bakla bir gevşeklik durumu ile yük altına girme durumu arasında gider gelir ve sonuç itibarıyla değişen yüklere ve gerilme kuvvetlerine maruz kalır (dinamik ve periyodik değişen stres). Dinamik ve statik yükler altındaki malzemelerin stres limitleri yorgunluk dayanımına bağlı olarak çok değişken olduğundan, zincir mühendisliğinde sınırlayıcı tasarım faktörünü sadece basit olarak gerilme kuvveti değil aynı zamanda yorgunluk dayanımını da belirler.
Bir makaralı zincir yorgunluk dayanımının altındaki bir stres ile parça arızası sonucu kopmaksızın çalışabilir. Yorgunluk dayanımı üzerindeki zincir ise yorgunluk bölgesinde belirli sayıdaki yük döngülerine dayanarak belirli bir süre hizmet vermeye devam eder.
Ancak nihayetinde mutlaka tükenir. Yük ne kadar fazla ise zincir o denli az yük değişiklik sayısına (tahrik döngüleri) maruz kalır.
Teknik özelliklerine ve kalitesine bağlı olarak bir zincirin yorgunluk dayanımı genellikle gerilme kuvvetinin %15-20’si kadardır. Zincir tahriklerini tasarlarken bu yüzden 7’li emniyet faktörünü uygulamanızı önermekteyiz.
ISO 606 standardı makaralı zincirler için minimum yorgunluk dayanımını belirlemiştir. Ancak, iwis yine de minimum değerlerin çok daha üzerinde kendi değerine sahiptir.
Yorgunluk dayanımı zaman tüketimli bir “merdiven” testi ile ISO 15654’de belirtildiği şekilde yapılır. Her bir testin süresi 2 ay kadar alabilmektedir.
